Ένα πρώτο βήμα, που ωστόσο παραμένει «μετέωρο», για λύση του Κυπριακού εντός του 2017 αποτέλεσε η Διάσκεψη της Γενεύης. Η χρονική συγκυρία δεν είναι η καλύτερη, καθώς οι εσωτερικές πολιτικές προτεραιότητες της Τουρκίας αλλά και η απολυτότητα της προσέγγισης Ερντογάν, επιβαρύνουν το κλίμα και δυσχεραίνουν τις προοπτικές προόδου. Η διαδικασία θα συνεχιστεί με τη μορφή μιας διαρκούς πολυμερούς διάσκεψης, με στόχο τη διενέργεια παράλληλων δημοψηφισμάτων από την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα μέσα στο καλοκαίρι. Ωστόσο, στη Διάσκεψη της Γενεύης αναδείχθηκαν έντονες διαφορές και το τοπίο παραμένει θολό.
Τα Ηνωμένα Έθνη, που πρωταγωνιστούν στην όλη πρωτοβουλία, εκπέμπουν συγκρατημένη αισιοδοξία και ο νέος γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτιέρες θα ήθελε να αρχίσει τη θητεία του με μια διεθνή επιτυχία, με τη λύση ενός από τα πιο μακροβιότερα προβλήματα του πλανήτη. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, χειρίστηκε το θέμα πιο προσωπικά, παίρνοντας περισσότερες πρωτοβουλίες, χωρίς να ακολουθεί απαραίτητα τις εισηγήσεις συνεργατών του. Η Διάσκεψη έληξε με την απόφαση για τη δημιουργία μιας ομάδας τεχνοκρατών, η οποία θα αρχίσει τις εργασίες της στις 18 Ιανουαρίου με στόχο να προσδιοριστούν τα συγκεκριμένα θέματα αλλά και πιθανά εργαλεία για την αντιμετώπιση των ζητημάτων εγγυήσεων και ασφάλειας. Παράλληλα, οι διαπραγματεύσεις για τα εκκρεμή ζητήματα στα υπόλοιπα κεφάλαια θα συνεχιστούν μεταξύ των δύο πλευρών στην Κύπρο.
Παρά την επιμονή των υπουργών Εξωτερικών της Τουρκίας και της Βρετανίας να καταγραφούν άμεσα τα ερωτήματα για τα ζητήματα ασφάλειας, έγινε δεκτή η θέση του Έλληνα ομολόγου τους, Νίκου Κοτζιά, να γίνει η συζήτηση πρώτα σε τεχνικό επίπεδο και να συνεχιστεί σε πολιτικό αμέσως μετά, με βάση τα αποτελέσματα που θα προκύψουν από την ομάδα εργασίας. Η αρχική σκέψη είναι η συνέχεια να λάβει χώρα σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, ωστόσο εάν υπάρξει ουσιαστική πρόοδος, δεν αποκλείεται ακόμη και το ενδεχόμενο να συγκληθεί η Διάσκεψη σε επίπεδο ηγετών, ώστε να παρακαμφθούν δυσκολίες που προκύπτουν από περιπτώσεις κακής προσωπικής χημείας.
Αρνητική εξέλιξη υπήρξε σε ό,τι αφορά τον ρόλο της Ε.Ε. καθώς ο Τούρκος υπ. Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου όχι μόνο επέμεινε στην ανάγκη παραμονής των τουρκικών στρατευμάτων, αλλά αρνήθηκε εγγυητικό ρόλο της Ε.Ε. στην επανένωση της Κύπρου, διερωτώμενος «ποια από τις συγκρούσεις έχει καταφέρει να αποτρέψει η Ε.Ε. μέχρι στιγμής;». Οταν ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ απάντησε ότι όταν θα χρειαστούν χρήματα για την υλοποίηση της λύσης θα προσφύγουν στην Ε.Ε., ο κ. Τσαβούσογλου του επιτέθηκε –σε «απαράδεκτο ύφος», σύμφωνα με συμμετέχοντες– καταγγέλλοντας την Ε.Ε. ότι παρά τις υποσχέσεις δεν έχει δώσει στην Τουρκία τα τρία δισ. ευρώ που υποσχέθηκε για τη διαχείριση του προσφυγικού. Τη στιγμή που η Ένωση επιχειρεί να αποτελέσει «καρότο» για την Άγκυρα και τους Τουρκοκυπρίους, η συγκρουσιακή σχέση του καθεστώτος Ερντογάν με τις Βρυξέλλες, δυσχεραίνει αντί να διευκολύνει το σκηνικό.
Οι πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία και στην Κύπρο διαμορφώνουν ένα άτυπο χρονοδιάγραμμα. Στην πρώτη προχωρούν με ταχείς ρυθμούς οι διεργασίες αναθεώρησης του Συντάγματος που θα καταστήσουν τον Ταγίπ Ερντογάν θεσμικά παντοδύναμο πρόεδρο και θα ολοκληρωθούν τον Απρίλιο με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Στη δεύτερη, τον Φεβρουάριο του ’18 διεξάγονται προεδρικές εκλογές. Ο ΟΗΕ και γενικότερα η διεθνής κοινότητα βλέπουν το ενδιάμεσο διάστημα ως «παράθυρο ευκαιρίας» και θα το αξιοποιήσουν.
Το όνομα του μωρού είναι Μόρφου
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης εκτίμησε ότι οι συνομιλίες όχι μόνο δεν κατέληξαν σε αδιέξοδο, αλλά πέρασαν σε μια νέα φάση όπου δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη ριζική διαφοροποίηση των συνθηκών ασφάλειας που ίσχυαν το 1960.
«Το γεγονός ότι στην ανακοίνωση των Ηνωμένων Εθνών καταγράφεται ξεκάθαρα η πρόθεση των συμμετεχόντων να εξεύρουν μια κοινά αποδεκτή λύση όσον αφορά την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, η οποία να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και των δύο κοινοτήτων, αλλά ιδιαίτερα το γεγονός ότι αναγνωρίζεται ότι η ασφάλεια του ενός δεν μπορεί να αποτελεί απειλή για τον άλλον, νομίζω ότι δημιουργεί τις προοπτικές αλλά και αποτελούν όρους εντολής, αν θέλετε, προς την ομάδα των εμπειρογνωμόνων να επεξεργαστούν νέες μορφές αποδεκτές και διαφοροποίηση ριζική των όσων ίσχυαν με βάση τις εγγυήσεις του 1960», ανέφερε ο Κύπριος πρόεδρος αποτιμώντας τη διάσκεψη. Τόνισε, δε, ότι την 1η Δεκεμβρίου έλαβε «την απόφαση ευθύνης» προκειμένου να πετύχει δύο στόχους: την αποτροπή ενός παρατεταμένου αδιεξόδου με απρόβλεπτη την παραπέρα πορεία του διαλόγου και να διαφανούν επιτέλους οι προθέσεις της τουρκοκυπριακής αλλά και ιδιαίτερα της τουρκικής πλευράς όσον αφορά τα ουσιώδη κεφάλαια του εδαφικού και του θέματος ασφάλειας και εγγυήσεων.
Εκφράζεται, πάντως, προβληματισμός για μια σειρά «ανησυχητικών» εξελίξεων, όπως το γεγονός ότι σε επίπεδο ομοσπονδιακής διακυβέρνησης η τουρκοκυπριακή πλευρά εξακολουθεί να πιέζει για να ταυτίσει τον όρο πολιτική ισότητα με την αριθμητική ισότητα σε διάφορα επίπεδα.
Επιπροσθέτως, σε ό,τι αφορά τις εδαφικές αναπροσαρμογές, ο κ. Αναστασιάδης θεωρεί ως προϋπόθεση για να υπάρξει συμφωνία την επιστροφή της Μόρφου στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Χωρίς τη Μόρφου δεν θα έχουμε λύση, είναι η θέση που προβάλλεται σταθερά από την ελληνοκυπριακή πλευρά. «Το όνομα του μωρού είναι Μόρφου», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος του προέδρου Γιώργου Βασιλείου στη διάρκεια ακόμη ενός εντατικού γύρου διαπραγματεύσεων στην έδρα του ΟΗΕ, το 1992.
Είναι σημαντικό ότι οι δύο πλευρές αντάλλαξαν χάρτες. Αυτός που κατέθεσε ο πρόεδρος Αναστασιάδης προβλέπει 28,2% του εδάφους στην τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία, ενώ σε αυτόν του κ. Ακιντζί οι Τουρκοκύπριοι διατηρούν το 29,2%. Παρά τις εκατέρωθεν διαφωνίες και των δύο πλευρών σε επιμέρους σημεία –πόλεις, περιοχές, ακτογραμμή–, καταγράφεται αξιοσημείωτη σύγκλιση και υπάρχει η αίσθηση ότι μπορεί να υπάρξει συμφωνία.
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης υποστηρίζει ότι δεν συζητήθηκε η εκ περιτροπής προεδρία, την οποία πάντως προτάσσει ο κ. Ακιντζί αλλά και ο Ταγίπ Ερντογάν.
Μια «εσωτερικής φύσης» ατυχής εξέλιξη, που μόνο αρνητικό αντίκτυπο είχε, ήταν οι διαρροές εμπιστευτικού εγγράφου κατά τη δεύτερη ημέρα των συνομιλιών Αναστασιάδη - Ακιντζί, αλλά και του χάρτη της ελληνοκυπριακής πλευράς την τρίτη ημέρα, μετά τις ενημερώσεις που έκανε ο πρόεδρος Αναστασιάδης στους πολιτικούς αρχηγούς που τον συνόδευσαν στη Γενεύη. Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν τριβές στους κόλπους του Εθνικού Συμβουλίου τραυματίζοντας την εικόνα ενός αρραγούς μετώπου.
Αντίθετα, στην Ελλάδα, η αντιπολίτευση τηρεί συναινετική στάση προτάσσοντας το εθνικό συμφέρον. Η Νέα Δημοκρατία αποφεύγει την κομματική εκμετάλλευση και στηρίζει διακριτικά την όλη προσπάθεια, όπως διεφάνη τόσο στη συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, την περασμένη Δευτέρα, όσο και από το κλίμα υπευθυνότητας που επικράτησε κατά την πρόσφατη συζήτηση για το Κυπριακό που έλαβε χώρα στη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΛΛΙΣ
kathimerini.gr
